آناتومی و فیزیولوژی تخمدان
🌸خلاصه‌ای از آناتومی و فیزیولوژی و کار تخمدان:
🌹 تخمدان‌ها دوعضو کوچک بادامی شکل هستند که در داخل شکم و در مجاورت لوله‌های رحمی قرار دارند.
🌹عمل اصلی تخمدان پرورش تخمک (معادل نطفه در مرد) جهت انتقال به لوله و ترکیب با اسپرم است.
🌹 همچنین ترشح هورمون‌های زنانه به‌عهده تخمک است. یعنی اندام اصلی هویت وعملکرد تولیدمثل وصفات زنانه، تخمدان است.
🌹از ابتدای هر سیکل ماهانه سلول‌هایی از تخمدان تحت تاثیر ترشح هورمون‌هایی که مهمترین آنها دو هورمون تولید شده از ناحیه هیپوفیز مغز (FSH و LH) می‌باشند، تدریجا رشد می‌کند، تا نهایتا حدود روز سیزدهم سیکل ماهانه فولیکول غالب که بین 12-18 mm قطر دارد، را تشکیل می‌دهد.
🌹 تحت تاثیر هورمون‌های مغزی و با مکانیسم‌های پیچیده و عوامل مداخله‌گر فراوان، تخمک آزاد میشود و توسط لوله دریافت شده تا درصورت وجود اسپرم ،تخم تشکیل شده وآرام آرام جهت لانه‌گزینی وارد حفره رحم گردد بقیه سلول‌های فولیکول وظیفه آزاد سازی هورمون‌ها را دارند.
🌹میزان و زمان ترشح هورمون‌های تخمدان بسیار مهم است واختلال در آنها سبب دیرباروری و یا بیماری میشود که به سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنیلی تخمدان مشهور است.
علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
🌸چرا نام پلی‌کیستیک؟ پلی‌کیستیک یعنی چند کیستی
زمانی که به هر دلیل فولیکول غالب تشکیل نشود، فولیکول‌هایی که رشد می‌کنند ولی از نظر اندازه یا عملکرد به حد مناسب برای تخمک‌گذاری و باروری نمی‌رسند در ناحیه محیطی تخمدان از ادامه رشد باز می‌مانند و فولیکول‌های کوچک محیطی که شاخصه سونوگرافیک بیماری pco است را تشکیل می‌دهد.
تجمع این سلول‌ها در تخمدان سبب ضخیم شدن ناحیه جدار تخمدان شده و تولید هورمون‌های مردانه را سبب میشود که خود مجددا بر تنبلی تخمدان می افزاید. رشد بی کنترل فولیکول‌ها سبب بروز کیست‌های تخمدانی میشود که علاوه بر ایجاد اختلال هورمونی با احتمال پارگی و پیچ خوردن خطرات دیگری را بوجود می آورند.
ترشح بی‌رویه هورمون مردانه به‌همراه اختلال در میزان و زمان ترشح هورمون‌های زنانه (استروژن و پروژسترون) سبب بروز علائم افزایش هورمون مردانه نظیر هیرسوتیسم (موی زائد)، اختلالات قاعدگی (چه به‌صورت دیر شدن یا زود شدن پریودها و اختلال در حجم خونریزی)، چاقی آندروئید یا شکمی و…. می‌گردد.
پس به طور خلاصه علائم pco
⚘ کیست‌های ریز یا بزرگ در تخمدان
⚘ موی زائد
⚘ اختلال پریود
⚘ چاقی شکمی
⚘ اختلالات در آزمایش هورمونی وسونوگرافی و….
این بیماری در اصل معادل عدم تخمک‌گذاری مزمن می‌باشد.
علت سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
⚘ ناشناخته: یعنی ممکن است هیچ عاملی پیدا نکنیم که متاسفانه شایعترین وضعیت همین است.
⚘ اختلالات هورمونی: عدم تعادل بعضی هورمون‌ها نظیر تیرویید، پرولاکتین، هورمون‌های مغزی ،عدم‌تحمل به گلوکز و…می‌تواند سبب این بیماری شود.
⚘ چاقی هم عامل بیماری است و هم از عوارض آن محسوب میشود.
⚘ و …
عوارض pco یا تنبلی تخمدان
1- چاقی و عوارض آن (تاثیرات منفی روی قلب وعروق ، فشارخون، دیابت، فشار روی مفاصل، افزایش ریسک سرطان و….)
🌸به مبحث چاقی رجوع شود.
2- موی زائد وریزش موی تیپ مردانه که مشکلاتی از بابت زیبایی و اعتماد به‌نفس بوجود می‌آورد.
🌸 رجوع به مبحث هیرسوتیسم.
3- عوارض ناشی از وجود کیست‌ها نظیر:
🌸پارگی کیست وخونریزی داخل شکمی
🌸چرخش کیست وخطر سیاه شدن واز بین رفتن تخمدان
🌸عوارض مربوط به عمل جراحی کیست‌های پاره شده یا چرخش یافته
4- عوارض مربوط به اختلالات قاعدگی نظیر از دست دادن خون بیش از حد، نامشخص بودن زمان پریود وعوارض روانی ناشی از آن و مشخص نبودن زمان دقیق حاملگی
5- نازایی
6- خطر سرطان رحم (اندومتر) و احتمال تشکیل فیبروم‌های رحمی
🌸🌸 بنابراین وقتی می‌گوییم:
هیچ خانمی نباید خونریزی غیرعادی داشته باشد دقیقا به این دلیل است که: یک اختلال پریود ساده اگر مزمن شود هم درمان مشکلی را به‌دنبال خواهد داشت وهم عوارض فراوانی را به دنبال دارد.
🌸 اختلال درتخمک‌گذاری به‌دلیل اینکه هورمون پروژسترون تولید نمی‌کند، رحم را در معرض استروژن بی‌رقیب قرار می‌دهد و ریسک ابتلا به سرطان رحم را می‌افزاید.
🌸بنابراین بانوان با pco طول کشیده، کاندید بیوپسی اندومتر هستند.
🌸ملاحظه می‌فرمایید که یک اختلال ساده هم می‌تواند عوارض فراوانی داشته باشد.
درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
درمان پس از بررسی علت صورت می‌گیرد.
🌹درمان کم‌کاری تیرویید، اخلالات پرولاکتین و…
🌹کاهش وزن به‌ویژه کاهش چربی ناحیه شکم و بازو بسیار مهم است
🌹درمان در جهت تعادل قندوانسولین
🌹برای تنظیم نسبت پروژسترون و استروژن استفاده از داروهایی که پروژسترون دارند نظیر مدروکسی پروژسترون، دوفاستون، قرص‌های جلوگیری از بارداری ضروری هستند. برحسب شرایط فرد وتمایل وی به باردار شدن می‌توان داروی تحریک تخمک‌گذاری داد.
🌹قرص‌های ضدبارداری برای درمان کیست‌ها و…
نکاتی درباره تنبلی تخمدان
🌸 هیچ خانمی نباید خونریزی ماهیانه غیرعادی داشته باشد.
🌸اختلال پریود یا چاقی یا موی زائد و… در خانواده به معنای طبیعی بودن آن نیست. بلکه بدین معنی است که عاملی به نام ژن در مقابل درمان ماست و می‌بایست درمان با جدیت بیشتری صورت پذیرد.
🌸 قرص‌های ضدبارداری عامل ایجاد موی زائد یا کیست نیستند بلکه پایه اصلی درمان آنها به‌شمار می‌روند.
🌸با کاهش وزن و به‌ویژه چاقی شکم و بازو سیکل معیوب را بشکنیم. تولید هورمون اضافی در بافت چربی منجر به عدم تخمک‌گذاری شده وآن نیز به نوبه خود با افزایش اندروژن‌ها یا هورمون مردانه سبب چاقی شکمی میشود. به‌علاوه انجام ورزش‌های هوازی با افزایش جریان خون تخمدان به بهبود عملکرد آن می‌انجامد. و با شاداب سازی و افزایش اندورفین‌های درونی، و بهبود روحیه، عامل مهم «تاثیر مسائل روحی روی تخمک گذاری» را حذف می‌کند.
🌸 مهمترین علت نازایی، عدم تخمک‌گذاری یا همان‌سندرم تخمدان پلی کیستیک است. با درمان به موقع اختلالات پریود، به حفظ باروری کمک کنیم.
دکتر نرگس تاج دینی با بیش از بیست سال سابقه طبابت در حیطه جراحی زنان، زایمان، نازایی و زیبایی زنان و با بهره گیری از دانش به روز و کارآمد در این حیطه، تمامی آنچه به بانوان مربوط است را در کلینیک تخصصی خود ارائه می کند.
